شناخت شایسته امام زمان (عج)
فرهنگ انتظار بایسته هایى دارد که بر دو نوع است: اول، بایسته هاى نظرى که شامل شناخت نظرى و همه جانبه مهدویت و انتظار و نیز مطالعه در احوال و تاریخ زندگى حضرت مهدى (عج)، آن پیشواى بزرگ است. دوم، بایسته هاى عملى که ایجاد رابطه عاطفى و معنوى با وجود مقدس امام زمان (عج)، پیروى از فرمان هاى او و آراستگى به فضیلت هایى است که شایسته یاران مهدى (عج) است.
اولین و مهم ترین ویژگى فرهنگ مهدویت، شناخت کامل و راستین وجود گران قدر امام زمان (عج)، این ذخیره بزرگ خداوندى است. اهتمام بر شناخت امام، لزوم تبعیت وى را در پى خواهد داشت و پیروى از امام نیز ما را در مسیر تربیت الهى قرار خواهد داد. انسان با شناخت صفات و ویژگى هاى پیشوایان، خود را به صفات ممتاز آنان نزدیک مى سازد و راه کمال را در پیش مى گیرد. اندیشه در نام ها و نشان هاى او، تأمل در نامه ها و فرمان هاى او، تفکر در حکمت و اسرار غیبت، تدبر در هدایت معنوى و ولایت تشریعى و تکوینى، در گستره شناخت امام قابل توجه است.
در روایت هاى فراوانى از امامان معصوم (علیهم السلام) نیز به شناخت امام زمان (عج) تأکید شده است. رسول خدا (صلى الله علیه و آله) مى فرماید:
«مَنْ ماتَ ولَمْ یَعْرِفْ اِمامَ زمانِهِ مات مَیْتَة الجاهلّیة»؛ «هر که بمیرد و امام زمان خود را نشناسد، در مرگ جاهلیت مرده است.»
پیام متن:
اهتمام به شناخت دقیق و کامل امام زمان (عج).
انتظار سازنده
انتظار، رفع تکلیف نیست، بلکه فهم تکلیف است. از بایسته هاى فرهنگ انتظار، درک درست و کامل مفهوم انتظار است. در قاموس بعضى از منتظران، انتظار به مفهوم منتظر بودن و دست روى دست گذاردن و همه چیز را به حال خود رها کردن است تا سرانجام، امام با ظهور خویش جهان را از فساد و تباهى برهاند. در واقع، این همان انتظار مخرب و ویرانگر و به نوعى رفع تکلیف است. انسان با چنین برداشتى از مفهوم انتظار، هرگز نمى تواند در جهت اصلاح جامعه گام بردارد.
در انتظار سازنده که منتظران واقعى دریافت صحیحى از واژه انتظار دارند، فهم تکلیف نهفته است. منتظر با فهم تکلیف، به عدالت مى اندیشد، از هرگونه ظلم و بى عدالتى گریزان است و با هدف فراهم آوردن زمینه هاى دادگرى و اصلاح فردى و اجتماعى مى کوشد. بر اساس این عقیده، شخص منتظر با آنکه مشتاق دیدار امام دادگر است، خود نیز به مسئولیت هایش آگاه است و در راه دست یابى به آرمان هاى متعالى اش گام برمى دارد. از این رو، یاران مهدى موعود را باید در میان جان برکفان انقلاب و دین و حرمت گزاران به خانواده شهیدان و صالحان و نیکان یافت، نه در میان ساکنان دیار بى خبرى و نه در جمع رفاه زدگان عافیت طلب.
انتظار، در این مفهوم فلسفه مقاومت است، نه عامل تسلیم. انتظار آگاهانه، جز اصلاح و راستى ثمرى ندارد و بدیهى است که دستاورد مهم چنین انتظارى، امید به آینده اى روشن است.
پیام متن:
1. انتظار سازنده، تحرک و پویایى و امیدوارى به آینده را به همراه دارد؛
2. منتظران واقعى، زمینه ظهور را فراهم مى سازند؛
3. انتظار مخرب، خمودى و سستى را به دنبال دارد.
ایمان و اعتقاد و یاوران مهدى (عج)
ایمان، از مهم ترین سرمایه هاى انسان خداجوست. پایدارى، رشادت و فداکارى مؤمن ریشه در ایمان حقیقى وى دارد. یاران راستین مهدى از مؤمنانى هستند که ایمان شان آنها را به مرحله اى رسانده که هر گونه شک و شبهه اى را از دل شان زدوده است. همان کسانى که به نقل از روایت هاى بزرگان دین، ترنم روح بخش تلاوت قرآن و مناجات شبانه آنان، همچون صداى زنبوران عسل درهم مى پیچد و از شب تا صبح به راز و نیاز با خداى خویش مشغولند. (آنان کسانى هستند که) خدا را با بصیرت درون شناخته اند و ایمان به خدا در اعماق جان شان نفوذ کرده است. در راه تقویت ایمان و اجراى دستورهاى الهى از هیچ چیز هراس ندارند و از نکوهش هیچ سرزنش کننده اى بیم به دل راه نمى دهند. اینان مصداق این آیه قرآنى هستند که:
«... به زودى خداوند قومى را که آنها را دوست مى دارد و آنها (نیز) او را دوست دارند و نسبت به مؤمنان فروتن و بر کافران سرافراز و مقتدرند، به نصرت اسلام برمى انگیزد.» (مائده: 54)
مؤمنان واقعى، کسانى هستند که تنها به خدا عشق مى ورزند و جز به خشنودى او نمى اندیشند «یُحبهّم و یحبّونه»؛ در برابر برادران دینى شان فروتن هستند «اَذّلهٌ على المؤمنین»؛ با کافران ستم گر و کج اندیش، سرسخت، خشن و در برابرشان سرافرازند «اَعزّةٌ على الکافرین»؛ براى بسط عدل و اجراى فرمان هاى الهى همواره در حال جهاد فى سبیل الله هستند «یجاهدون فى سبیل الله...» و در جهت نابودى کافران و برچیدن بساط ستم گران، کوشا و از هیچ ملامتى پروا ندارند «ولایخافون لومَة لائم».
همه این ویژگى ها در انسان مؤمن، از اعتقاد حقیقى او به خدا و ایمان به مقصد اصلى هستى نشئت گرفته است. آنان به چنان شهامتى رسیده اند که از شکستن سنت هاى غلط و مخالف و ایستادگى در مقابل باورهاى نادرست محیط و هجوم افکار عوامانه و محافظه کاران منحرف هیچ گونه تردیدى به خود راه نمى دهند. آرى به دست آوردن چنین موفقیتى افزون بر کوشش خود فرد، به سبب فضل خداوند است که به هر کس بخواهد و شایسته ببیند، عطا مى کند که «ذَلِکَ فَضْلُ اللّهِ یُؤتیه مَنْ یَشاءُ».
پیام متن:
یاران مهدى (عج) به معرفت خدا رسیده اند و ایمان به خدا در اعماق جان شان نفوذ کرده و در گفتار و رفتارشان نمود یافته است.
عبادت یاران مهدى
آنان پارسایان شب اند که تا بامدادان به ذکر و راز و نیاز و بر قیام و قعودند. آتش عشق به معشوق و معرفت به ذات بارى تعالى، خواب را از دیدگان آنان ربوده است:
| جز خم ابروى دلبر هیچ محرابى ندارم | جز غم هجران رویش من تب و تابى ندارم | |
| گفتم اندر خواب بینم چهره چون آفتابش | حسرت این خواب در دل ماند چون خوابى ندارم | |
| سرنهم بر خاک کویش، جان دهم دریا درویش | سرچه باشد، جان چه باشد، چیز نایابى ندارم |
مردانى که شب هنگام زمزمه تلاوت قرآن و ذکر مناجات شان، همچون صداى زنبوران عسل در هم بپیچد و هیبت الهى، آنان را به قیام وادارد و بامدادان سوار بر مرکب ها شوند؛ آنان راهبان شب اند و شیران روز.
این همه، حاصل ایمان نهفته در قلب آنان است و هرچه درجه ایمان آنها بالاتر رود، این گونه اعمال نیز در زندگى شان فزونى خواهد یافت و هیچ مانعى بر سرراه آنان نخواهد ماند. جهاد و کوشش، نه تنها آنها را از عبادت و راز و نیاز به درگاه الهى باز نمى دارد، بلکه سبب مى شود تا حلاوت ایمان را بیشتر بچشند و همه کارها و رفتارهاى خود را جلوه الهى دهند که چه رنگى بهتر از رنگ الهی!
«صِبْغَةَ اللّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللّهِ صِبْغَةً وَ نَحْنُ لَهُ عابِدُونَ». (بقره: 138) رنگ الهى و چه رنگى نیکوتر از رنگ الهى و ما او را پرسش مى کنیم.
پیام متن:
یاران مهدى (عج) از عابدان شب و شیران روزند و به رفتارهاى خود رنگ الهى مى دهند.
یاران مهدی؛ آمران به معروف و ناهیان از منکر
رسالت حضرت مهدى (عج) و یاران با وفایش، احیاى دین خدا و اتمام رسالت انبیا و اولیا و اصلاح زمین از بدعت ها و ظلم هایى است که ظالمان و فاسدان بر زمینیان تحمیل کرده اند. منتظران حقیقى مهدى مى خواهند نقاب تزویر را از چهره مزوران برکشند و رسالت شان را در برپایى قسط و عدل مى دانند: «یَمْلا الْاَرْضَ قِسطاً وَ عَدْلاً کَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوراً».
سیره رسول گرامى اسلام و امامان معصوم (علیهم السلام) مبتنى بر امر به معروف و نهى از منکر بود و از بدو دوران کودکى تا واپسین لحظه هاى حیات، همواره بر آن اساس رفتار کرده اند. یعقوب سراح خدمت امام صادق (علیه السلام) مى رسد، در حالى که حضرت در کنار گهواره فرزندش حضرت موسى بن جعفر ایستاده بود و با او سخن مى گفت. یعقوب مى گوید من نشستم تا امام از سخن گفتن با فرزندش فارغ شد، پس برخاستم. امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: نزدیک سرورت بیا و او را سلام گوی. من نزدیک گهواره رفتم و به کودک سلام کردم. امام موسى بن جعفر (علیه السلام) از درون گهواره با زبانى فصیح و گویا سلام را پاسخ گفت و فرمود:
«اِذْهَبْ وَتَغَیَّرْ اسْمَ اْبنَتِکَ الَّتى سَمَّیتها اَمْسِ فانّه اسمٌ یُبِغُضُه اللهُ.» برو آن نام را که دیروز بر دخترت نهاده اى، تغییر ده؛ زیرا آن اسم را خدا دشمن دارد.
آن گاه امام صادق (علیه السلام) فرمود: به دستور فرزندم عمل کن تا هدایت یابی. من نیز به دستور آن حضرت عمل کردم و نام دختر یک روزه ام را تغییر دادم.
بنابراین، یکى از صفت هاى برجسته یاران حجت، امر به معروف و نهى از منکر است. امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه «الَّذینَ إِنْ مَکَّنّاهُمْ فِى اْلأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلّهِ عاقِبَةُ اْلأُمُورِ»، مى فرماید:
براى آل محمد (صلى الله علیه و آله) ، مهدى و اصحاب او، خداوند متعال مشارق و مغارب زمین را به تصرف آنها درآورد.
و دین را آشکار سازد و خداوند متعال به وسیله او و یارانش بدعت ها و باطل را از بین مى برد، همچنان که سفیهان، حق را بمیرانند تا جایى که اثرى از ظلم دیده نشود و امر به معروف و نهى از منکر خواهند کرد و عاقبت کارها به دست خداست.
پیام متن:
احیاى دین خدا و اتمام رسالت انبیا، در پرتو امر به معروف و نهى از منکر.
ولایت مدارى اصحاب مهدى (عج)
امامت ، از ارکان دین اسلام و محور و اساس همه کارها اعم از عبادى و غیرعبادى است. حضرت على (علیه السلام) در این باره مى فرماید:
«و اَنَّه لَیَعْلَمُ اَنّ مَحَلّى مِنها مَحلَّ القُطبِ من الرَّحا.» و او (ابوبکر) خوب مى دانست من در گردش حکومت اسلامى، همچون محور سنگ هاى آسیابم (که بدون آن آسیاب نمى چرخد).
همه اعمال فردى و اجتماعى مردم باید تحت تأثیر امامت باشد. از این رو، ایمان به رهبرى، زمینه ساز رستگارى مسلمانان است. مسلمانان صدر اسلام با ایمان و اطاعت از رهبرى و پیامبر، در مدتى بسیار کم از حضیض ذلت به اوج عزت رسیدند؛ چرا که به فرمان خدا به آنچه پیامبر مى فرمود، گردن مى نهادند: «وَ ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا». (حشر: 7)
بعد از رسول خدا (صلى الله علیه و آله) ، پیروان آن حضرت همان عقیده و ایمان را به ائمه اطهار (علیهم السلام) داشته اند و یاران حجت (علیه السلام) نیز بیش از همه به امام زمان (علیه السلام) ارادت دارند که این عشق و ایمان، از وجود آن حضرت سرچشمه مى گیرد.
«یَتَمَسّحوُنَ بِسَرْجِ الامام (علیه السلام) یَطْلُبُونَ بذلک الْبَرَکَةَ.» آنان براى تبرک، دست خویش را به زین اسب امام مى کشند و بدین سان تبرک مى جویند.
انسان خداجو به واسطه عشق به امام، سر از پا نمى داند، براى اطاعت و اجراى فرمان هاى او شب و روز را نمى شناسد و در راه فرمان بردارى او مطیع تر از یک کنیز نسبت به مولایش است و در هنگام بروز خطر، براى دفاع از وجود او جانش را فدا مى کند.
| کیست کاشفته آن زلف چلیپا نشود | دیده اى نیست که بیند تو و شیدا نشود | |
| ناز کن ناز که دل ها همه دربند تواند | غمزه کن غمزه که دلبر چوتو پیدا نشود | |
| سر به خاک سر کوى تو نهد جان | از دست جان چه باشد که فداى رخ زیبا نشود |
این عشق و علاقه میان امام و یارانش، به حدى به هم گره خورده است که «آنچه شخص امام بدان وصف شده است، آنان نیز به آن توصیف گشته اند. هنگامى که به طرف مکانى حرکت مى کنند، ترس از آنان، پیشاپیش در دل مردمان مى افتد. آنان دست از شمشیر خود در پیکار با دشمنان دین، بازنمى گیرند تا آنکه خداى تعالى راضى شود و این همه، به سبب آن است که یاران مهدى شیعه کاملى براى مولاى خود هستند و افعال و صفات شان مطابق افعال و صفات امام است».
پیام متن:
1. سعادت دنیا و آخرت در پرتو ولایت مداری؛
2. یاران مهدى (عج) عاشقان واقعى امام و اطاعت کنندگان بى چون و چرا.
شجاعت یاران مهدى و آرزوى شهادت
ترس، از خصلت هاى ناپسند یک انسان و برگرفته از ضعف ایمان، سستى یقین و ناتوانى نفس است: «شِدّةُ الجُبنْ مِن عَجز النفس و ضعف الیقین».
شخصى که به رحمت الهى و پاداش روز جزا یقین ندارد، همواره در نوعى بیم و هراس به سر مى برد. ترس از آن دارد که هر لحظه دفتر عمرش بسته شود و از این دیار کوچ کند؛ اما شخص با ایمان در دنیایى پر از امید به سر مى برد و در همه مشکلات تکیه گاهش خداست و یقین دارد که «ولله العّزة و لرسوله و للمؤمنین». (منافقون:8)
با چنین اعتقادى، دلیلى ندارد که فرد احساس ضعف و ترس کند، بلکه ترس را عار و ننگ و نقصى براى خود مى داند و براى دورى از آن مى کوشد: «اِحْذَروا الجبُن فانَّهُ عارٌ و منقَصَةٌ».
«یاران مهدى که قلب شان لبریز از عشق به خدا و یقین به روز جزا و یارى پروردگار است، از هیچ کس هراسى به دل ندارند.»
یاد روى تو غم هر دو جهان از دل برد صبح امید همه ظلمت شب باطل کرد
یکى از محک هایى که خداوند با آن افراد راستگو و باایمان را از افراد دروغگو جدا مى سازد، تمناى مرگ است. (جمعه: 6) هر مؤمن دل سوخته و عاشق کوى یار، قرب الى الله و هم نشینى با اولیا را دوست دارد و همواره در تمناى مرگ است.
| آتش به جانم افکند شوق لقاى دلدار | از دست رفت صبرم اى ناقه پاى بردار |
«لولا اَجلُ الذى کتَب اللهُ عَلیهم لَمْ تَسْتَقِرَّ ارواحُهم فى اجسادِهم طَرفَةُ عینى شوقاً الى الثواب و خوفاً من العقاب.»
«اگر نبود اجلى که براى آنها نوشته شده است، براى لحظه اى ارواح شان در کالبد جان شان آرام نمى گرفت، از شوق رسیدن به ثواب و ترس از عذاب الهی.»
اصحاب حجت (علیه السلام) که امام خویش را با معرفت دریافته اند، هستى شان را در وجود وى فانى مى بینند و عاشق شهادت در راه او هستند:
«یَدْعُون بالشهاده وَ یَتَمَنَّوْنَ اَنْ یُقْتَلوا فى سبیلِ اللهِ شِعارُهم یا لثَاراتِ الحسین (علیه السلام).»
همواره شهادت و کشته شدن در راه خدا را آرزو مى کنند و شعار آنان یالثارات الحسین (بیایید به طلب خون حسین) است.
و زبان حال شان این است:
| مرگ اگر مرد است آید پیش من | تا کشم خوش در کنارش تنگ تنگ | |
| من از او جانی برم بی رنگ و بو | او ز من دلقی ستاند رنگ رنگ |
(مولانا)
پیام متن:
یاران مهدى (عج) با تکیه بر خداوند، هیچ گونه ترسى در دل ندارند و براى هم نشینى با اولیاى الهى و قرب به خداوند، بالاترین آرزوى آنان شهادت است.
دل هاى پولادین اما نورانى، ویژگى یاران مهدى (عج)
از دیگر صفت هاى یاوران مهدى (عج)، قلب قوى و پولادین آنهاست که از آنان در روایت هاى مختلف به پاره اى آهن یاد شده است:
«تجیى ءُ الرّایاتُ السُّودُ مِنِ قِبَل المشرق کانّ قلوبهم زُبَرُ الحدید.»
«(در زمان ظهور حضرت مهدى عج) پرچم هاى سیاه از جانب شرق خواهد آمد که برگرد آنها افرادى هستند با دل هایى همچون پاره هاى آهن سخت و محکم.»
در روایتى دیگر هم مى خوانیم که قلب هاى آنها حتى سخت تر از پاره هاى آهن است:
«و اِنّ قلبَ رجل منهم اشدُّ من زُبُرالحدید؛ دل هاى آنها (یاران مهدى (عج)) از پاره هاى فولاد محکم تر است».
آرى پنجره قلب هاى آنها رو به آسمان معنا گشوده شده است و دل هاى خویش را به ریسمان الهى پیوند داده اند. آنان خانه هاى دل خود را با قندیل هاى ایمان روشن کرده اند: «کَانَّ قلوبَهُمْ الْقَنادیلُ وَهُمْ مِنْ خَشْیَةِ اللّه مُشفِقوُنَ».
اینان با پشتوانه اى بزرگ از ایمان واقعى به خدا و یقین به روز جزا و هدفى مقدس، همچون مشعل هایى فروزانند که دل هاى استوارشان بسان قندیل هاى نور در سینه سترگشان آویخته است. این رادمردان تنها به خداى خویش دل داده اند و تنها از او هراس دارند و قلب شان را به یاد او قوت بخشیده اند که «أَلا بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ». (رعد: 28)
پیام متن:
دل هاى نورانى یاران مهدى به ریسمان الهى پیوند خورده است و تنها خوف او را در دل دارند.
قدرت جسمانى اصحاب مهدى (عج)
در بسیارى از روایت ها قدرت یاران مهدى را برابر با چهل مرد شمرده اند که این قدرت جسمانى آنها برگرفته از ایمان راسخ به خداوند، یقین به امامت و حقانیت هدف آنهاست. یاوران مهدى با چنین توانایى جسمى و روحیه عالى مى توانند ظلم و جور را از صحنه گیتى براندازند.
با این اوصاف، آنها سدى محکم، نیزه و شمشیر برنده و رکن رکینى هستند که حضرت لوط (علیه السلام) هنگام رویارویى با قوم کافر و منحرف خود، یارانى چون آنها را آرزو مى کرد و مى گفت: «اى کاش مرا قوتى و یا پناهگاهى امن و استوار مى بود که از شر شما محفوظ مى ماندم».
امام صادق (علیه السلام) در تبیین این گفتار فرمود:
این آرزویى است بر قدرت قائم، مهدى (عج) و استوارى یارانش که همان ارکان محکم هستند. هر کدام از مردان و یاران مهدى (عج) داراى قدرت چهل مرد هستند. دل هاى آنها از پاره هاى فولاد محکم تر است. اگر بر کوه ها بگذرند، کوه ها در هم فرومى ریزند. دست از شمشیرهاى خود برنمى گیرند تا آنکه خداى تعالى راضى شود.
تشبیه قلب هاى آنان به پاره هاى آهن یا سنگ، براى تأکید بیشتر به استوارى و شهامت آنان و نفى هرگونه ترس و وحشت از قلب ها و افکارشان است. بیان امام صادق (علیه السلام) به برابرى نیروى هر یک با چهل مرد، به معناى محدود کردن این نیرو نیست، بلکه براى نشان دادن میزان بسیار بالاى قدرت ایشان است و اشاره به اینکه هر کدام از توان و نیروى فراوانى برخوردارند.
پیام متن:
1. اثر عملى فعایت هاى هر یک از اصحاب مهدى (عج) از کوشش گروهى بیش از چهل نفر افزون تر است؛
2. درک عمیق و اخلاص و اطاعت کامل یاران مهدى (عج)، نیروى چهل مرد را به آنان مى بخشد.