استفتائات روزه بر اساس فتاواي آيت الله ناصر مکارم شيرازي

كارهايى كه روزه را باطل مى كند
عدم بطلان روزه با استفاده داروهاي ضد عرق
1- فرآوردهاي ضد عرق درون خود ماده اي دارند كه جذب غدد عرق مي شوند و از ترشح عرق جلوگيري ميكند. آيا استفاده از اين فرآورده كه نقش تغذيه اي ندارند و نقش دارويي دارند باعث ابطال روزه ميشود ؟
اشكالي ندارد.

فرو بردن وسائل غير خوراکي به دهان
2- آيا فرو بردن وسايل غيرخوراكى (مانند وسايل معاينات پزشكى) در دهان به هنگام روزه باعث بطلان روزه مى گردد؟
موجب بطلان روزه نمى شود مگر اين كه آلوده به آب دهان شود و آن رابيرون آورد و سپس وارد دهان كند و رطوبت آن ابزار به قدرى باشد كه در آب دهان مستهلك نشود و آن را فرو برد.

وارد کردن وسائل دندانپزشکي در دهان
3- آيا بردن وسايل غير خوراكى ـ مثل وسايل دندانپزشكى ـ در دهان، باعث ابطال روزه مى شود؟
باعث ابطال روزه نيست مگر اين كه رطوبتهايى از دهان روى آن قرار گيرد و بعد آن را به دهان برگرداند و به اندازه اى زياد باشد كه با آب دهان مستهلك نشود و فرو ببرد.

شستشوي معده از طريق سوند براي روزه دار
4- آيا شستشوى معده از طريق سوند معده، باعث ابطال روزه بيمار مى شود؟ (توضيح اين كه شستشوى معده با مايعات از طريق سوند انجام مى گيرد، سپس مايع وارد شده از طريق سوند به بيرون كشيده مى شود).
جايز نيست، مگر در حال ضرورت و در اين صورت بايد روزه را قضا کند.

غسل نکردن به خاطر رعايت حال ديگران
5- اگر انسان قبل از اذان صبح جنب بشود و بخاطر ايجاد مزاحمت براي ديگران عمداً غسل نکند تيمم کند روزه او در ماه رمضان يا قضاي آن صحيح است ؟ و آيا بايد براي نماز ظهر غسل کند؟
اين امر مجوز تيمم نمي شود و روزه اشکال دارد مگر اين که مزاحمت شديدي باشد و در هر حال براي نماز ظهر و عصر بايد غسل کند .

مسواک زدن براي روزه دار
6- آيا در هنگام روزه مى توان داندانها را مسواك كرد؟ اگر مسواكِ مرطوب شده، در اثر تماس با آب دهان مجدّداً براى تميز كردن دندانها به كار رود، چه حكمى دارد؟
مسواك كردن در حال روزه، مانعى ندارد. ولى اگر رطوبت پيدا كند و مسواك را بيرون آورده و به دهان بازگرداند و رطوبت آن در آب دهان مستهلك نگردد، جايز نيست، و در صورتى كه با خمير دندان مسواك كند، بايد دهان را بعد از آن كاملا بشويد.

خوردن و آشاميدن

استفاده از پماد و مسواک براي روزه دار
7- استفاده از پماد ويتامين آ براي لبها (براي جلوگيري از ترك خوردن لبها ) براي شخص روزه دار چه حكمي دارد؟ مسواك زدن دندانها براي شخص روزه دار چه حكمي دارد؟
چنانچه آلوده به آب دهان نشود و در حلق فرو نرود اشكال ندارد.
چنانچه مواد مسواك و آب خارج به حلق فرو نرود اشكال ندارد.

فرو بردن چرک گلو
8- آيا فرو بردن چرك گلو باعث باطل شدن روزه مى گردد؟
اگر به فضاى دهان وارد نشود يا بدون اختيار فرو رود مانعى ندارد.

خوردن داروهايي که جبنه غذايي ندارد
9- آيا خوردن داروهاى خوراكى كه هيچ جنبه غذايى نداشته باشد و جهت تسكين آلام بيمارى به كار مى رود مبطل روزه مى باشد؟
بدون شك مبطل روزه است.

باقي ماندن طعم و بوي غذا در دهان
10- در سحرگاه ماه مبارك رمضان اغلب طعم و بوى بعضى از غذاها، يا خمير دندان، براى مدّتى در دهان مى ماند، در اين موارد پس از چند بار بيرون ريختن آب دهان، اگر باز هم طعم يا بوى اينها در دهان باقى بماند تكليف چيست؟
اگر دهان به خوبى شستشو داده شود، كه اجزاى غذا باقى نماند، اشكالى ندارد.

استفاده روزه دار از نسوار
11- مادّه اى است به نام "نسوار" كه از تنباكو و آهك تهيّه مى شود، مادّه مزبور را در دهان مى گذارند و مقدارى هم سبب بى حالى مى شود، استفاده از آن براى روزه دار چه حكمى دارد؟
شىء مزبور مطمئنّاً براى روزه اشكال دارد و در غير حال روزه نيز استفاده از آن شرعاً بدون اشكال نيست.

جويدن کندر و سقز براي روزه دار
12- هنگامى كه انسان روزه دار است، چنانچه كُنْدُر، سقّز يا آدامسى كه مزّه شيرينى آن رفته باشد بجود، آيا روزه او باطل است؟
با توجّه به اين كه اجزاى آن تدريجاً جدا مى شود، جايز نيست.

فروبردن آب دهان در ماه رمضان
13- اگر کسي در ماه رمضان بر اثر ناراحتي گوارشي دائم مزه تلخ يا شيرين در دهانش احساس کند و براي او مشقت داشته باشد که دائم آب دهانش را خارج کند آيا مي تواند بي اعتناء باشد و آب دهانش را فرو ببرد و روزه او صحيح است؟
مانعي ندارد

احتلام روزه دار

علم به احتلام روزه دار بر اثر خوابيدن روي شکم
14- کسيکه عمدي بر شکم ميخوابد و ميداند از اين کار محتلم ميشود آيا کارش حرام است وروزه اش باطل است؟
احتياط واجب آنست كه چنين نكند و اگر چنين كرد روزه را بگيرد و سپس قضاء كند.
دروغ بستن به خدا و پيامبر(ص) و امامان(ع)

خواندن حديث شريف کساء در حالت روزه
15- آيا حديث شريف كساء، كه منقول از عوالم العلوم شيخ عبداللّه بحرانى است، معتبر است؟ اگر در حال روزه بخوانيم براى روزه اشكال دارد؟
حديث مزبور از احاديث مشهوره است، البتّه اجمال آن بطور متواتر در كتب شيعه و اهل سنّت نقل شده است؛ ولى مفصّل و مشهور آن تنها در بعضى از كتب شيعه آمده است و مرحوم "شيخ عبداللّه بحرانى" در كتاب "عوالم" آن را با سند خود، از جابر بن عبدالله انصارى، از حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) نقل كرده است؛ و چون بعضى از رجال اين سند در ميان بزرگان مورد گفتگو است بهتر اين است كه به قصد رجاء خوانده شود، و در اين صورت روزه باطل نمى شود. ( احقاق الحق، جلد دوّم، صفحه 546. )
رساندن غبار غليظ به حلق

استفاده از اسپري ريه
16- فردى مبتلا به نفس تنگى شديد است و از يك نوع وسيله طبّى استفاده مى نمايد كه با فشار دادن سوزن آن داروى مايع به صورت پودر گاز از راه دهان به ريه ها پاشيده مى شود باعث تسكين مى گردد (اين عمل چندين بار در روز تكرار مى گردد) آيا مى تواند با وجود استفاده از اين وسيله روزه دار هم باشد با توجّه به اين كه بدون استفاده از اين دستگاه روزه گرفتن مشقّتى غيرقابل تحمل دارد؟
اگر به صورت گاز رقيق وارد بدن مى شود مانعى ندارد و روزه اش صحيح است و ما نمونه هاى معمول آن را ديده ايم اشكالى ندارد.

استفاده از داروي اسپري در ماه رمضان
17- استفاده از داروي اسپري در ماه مبارک رمضان چه حکمي دارد؟
اسپري هائي که براي تنگي نفس ميزنند روزه را باطل نمي کند .

استنشاق دود موتور
18- در يكى از روزهاى ماه مبارك رمضان در كنار موتورى بودم كه دود مى كرد. فكر مى كنم در آن موقع از ناحيه بينى بيشتر تنفّس مى كردم. آيا روزه من باطل شده است؟
اگر در عرف آن را دود غليظ بدانند، و شما هم عمداً و با توجّه استنشاق كرده باشيد، روزه شما اشكال پيدا مى كند، و اگر مشكوك بوده است، اشكالى ندارد.

استفاده از دخانيات در حال روزه
19- كشيدن سيگار، قليان و چپق، در حال روزه چه حكمى دارد؟
تمام اينها اشكال دارد، و اگر عمداً انجام دهند احتياط واجب قضاى روزه است؛ بلكه استفاده از دخانيات در غير حال روزه نيز حرام است.

فرو بردن سر در آب

فرو بردن سر پوشيده به داخل حوض
20- اگر در ماه رمضان دور سر خود پلاستيك ببندد و زير آب مثلا حوض برود روزه باطل است؟
آري روزه اشكال دارد مگر اينكه نايلون بصورت كلاهي در آيد كه سر در آن آزاد باشد.

فرو بردن تمام بدن در آب براي روزه دار
21- در محلّى كار مى كنيم كه به خاطر موازين بهداشتى مجبوريم هر روز يك يا چند بار در استخر "كلر + آب" فرو رفته و خارج شويم؛ با توجّه به اين كه كلّ سر و بدن ما در آب فرو مى رود، روزه هاى ما چه حكمى دارد؟ در ضمن من و دوستانم نمى توانيم تمام ماه رمضان را مرخّصى بگيريم. وظيفه ما چيست؟
بهترين راه آن است كه در استخر برويد و سر را زير آب نكنيد؛ بلكه آب بر سر خود بريزيد، يا نيمى از سر را يك بار در آب فرو بريد، و نيم ديگر را بار ديگر.

باقى ماندن بر جنابت تا اذان صبح

وظيفه کسي که قبل از اذان صبح جنب شده
22- اگر شخصي در ماه رمضان قبل از اذان صبح جنب شده باشد آيا حتما بايد قبل از اذان غسل كند يا راه ديگري هم هست؟
بايد غسل كند و اگر مانعي وجود دارد تيمم مي كند.

معيار بيدار شدن
23- آيا در بيدار شدن جنب در شب ماه مبارك رمضان مختصر بيدارى كافى است (مثلا ساعت زنگ بزند و او مست خواب بوده فوراً زنگ ساعت را خاموش كرده و خوابيده است)؟
اين مقدار كافى نيست.

اماله كردن با مايعات

تنقيه کردن با مايعات
24- روزه بيمارى كه تنقيه مى كند، امّا مايع به شكم او نمى رسد و فقط به نشيمنگاه او وارد مى شود، چه حكمى دارد؟
روزه او باطل است؛ هرچند به شكم نرسد.

بيماراني که نياز روزمره به تنقيه با آب دارند
25- بيمارى كه ناچار است هر روز، يا يك روز در ميان با آب خالص تنقيه كند، تكليف روزه هايش چه مى شود؟
اگر مى تواند، اين كار را در شب انجام دهد، و اگر نمى تواند بايد روزه را قضا كند.
احكام مبطلات روزه

حکم پر کردن دندان در ماه رمضان
26- پر كردن دندان در ماه مبارك رمضان چه حكمي دارد؟
چنانچه توجه داشته باشد چيزي از حلق پايين نرود چه موادي كه به كار مي برد و چه آب يا دارويي كه داخل دهن مي شود ، اشكال ندارد.

استنشاق مه يا بخار آب
27- آيا استنشاق مه يا بخار آب (مثلا در حمام) روزه را باطل مي كند؟
آيا مصرف كرمهاي ويتامينه كه ويتامين آنها جذب پوست مي شود براي روزه ضرر دارد؟
مانعي ندارد.
مانعي ندارد.


*****

قضا و كفاره روزه
به جا آوردن قضاي روزه در روز جمعه
1- باسلام وخسته نباشيد آيا قضاي روزه واجب را ميتوان در روز جمعه بجا آورد؟
مانعي ندارد.

فراموش کردن قضاي روزه تا رمضان سال بعد
2- اگر انسان فراموش كند كه روزه قضا دارد و آن را انجام ندهد و چند روز مانده به ماه مبارك يادش بيايد، ولى نتواند قضا را بجا آورد، حكم او چيست؟
آنچه از قضاى روزه مانده، بعد از ماه رمضان بجا مى آورد و احتياط آن است كه براى هر يك روز روزه يك مدّ طعام (يعنى معادل 750 گرم گندم) به فقير بدهد.

افطار کردن روزه قضا
3- شخصى سه روز روزه بدهكار مى باشد و سه روز هم به ماه رمضان مانده است، اگر پيش از ظهر افطار كند، آيا كفّاره دارد؟ و اگر تا سال ديگر تأخير بيندازد، چه حكمى دارد؟
اگر قبل از ظهر افطار كرده، كفّاره تأخير دارد؛ يعنى براى هر يك روز يك مدّ طعام بايد بدهد و از گناه خود استغفار كند و قضاى آن را بعداً بجا آورد و اگر بعد از ظهر بوده علاوه بر آنچه گفته شد بايد كفّاره افطار روزه قضا را هم بدهد.

نذر روزه براي کسي که روزه قضا دارد
4- آيا كسى كه قضاى روزه ماه رمضان بدهكار است، مى تواند نذر كند و روزه بجا آورد؟ كسى كه قضاى روزه هاى ماه رمضانش را بجا آورده باشد، ولى كفّاره روزه ماه رمضان بدهكار است چطور؟
نذر در تمام اين موارد اشكال دارد.

مواردى كه قضا و كفاره واجب است

عدم قضاي روزه تا رمضان سال آينده
5- اگر انسان فراموش كند كه روزه قضا دارد و آن را انجام ندهد و چند روز مانده به ماه مبارك يادش بيايد، ولى نتواند قضا را بجا آورد، حكم او چيست؟
آنچه از قضاى روزه مانده، بعد از ماه رمضان بجا مى آورد و احتياط آن است كه براى هر يك روز روزه يك مدّ طعام (يعنى معادل 750 گرم گندم) به فقير بدهد.

کفاره تأخير و افطار روزه قضا
6- شخصى سه روز روزه بدهكار مى باشد و سه روز هم به ماه رمضان مانده است، اگر پيش از ظهر افطار كند، آيا كفّاره دارد؟ و اگر تا سال ديگر تأخير بيندازد، چه حكمى دارد؟
اگر قبل از ظهر افطار كرده، كفّاره تأخير دارد؛ يعنى براى هر يك روز يك مدّ طعام بايد بدهد و از گناه خود استغفار كند و قضاى آن را بعداً بجا آورد و اگر بعد از ظهر بوده علاوه بر آنچه گفته شد بايد كفّاره افطار روزه قضا را بدهد.

ترک عمدي روزه در ماه رمضان
7- در ماه مبارك رمضان امتحان داشتم و چون درسها را تا آن زمان مطالعه نكرده بودم، دچار اين اضطراب شدم كه شايد با گرفتن روزه نتوانم در امتحان موفّق شوم؛ البتّه قبل از شروع ماه مبارك، سه روز از روزه هاى قضايم را گرفتم، ولى در آن روزها به هيچ عنوانى درس نخواندم و با اين كه هيكل درشتى داشتم ضعف مى كردم (از نظر بدنى عذرى ندارم) به همين جهت روزه نگرفتم؛ البتّه با تمام شدن امتحانات، باقيمانده ماه مبارك را روزه گرفتم، حكم روزه هايى كه نگرفتم چيست؟
ترك عمدى روزه در ماه مبارك رمضان كفّاره دارد، و گناه بزرگى است؛ ولى اگر شما يقين داشته ايد كه در آن شرايط روزه بر شما واجب نيست، كفّاره ندارد.

کسي که روزه هاي زيادي را افطار کرده
8- تكليف شخصى كه روزه هاى زيادى را افطار كرده است چيست؟
تا آن جا كه بتواند روزه هاى گذشته را قضا كند و نسبت به كفّاره آنها مطابق مسأله 1401 و 1402 توضيح المسائل ما عمل كند و هر چه توانايى ندارد از او ساقط است.

کسي که سال اول تکليف روزه نگرفته
9- وظيفه خانمى كه سال اوّل تكليف روزه اش را خورده است چيست؟ و اگر بايد قضا كند چگونه قضا نمايد؟
كفّاره ندارد خواه جاهل مقصر بوده يا قاصر ولى اگر عمداً و عالماً روزه نگرفته كفّاره دارد و در تمام صور مسأله، قضا لازم است.

شک در تعداد افطار عمدي روزه
10- شخصى چند روز از ماه رمضان را عمداً افطار كرده است امّا تعداد دقيق آن را نمى داند وظيفه او چيست؟
به مقدارى كه يقين دارد، روزه هايى را كه خورده بايد هم قضا كند و هم براى هر روز كفّاره بدهد و چنانچه بار او سنگين شود و نتواند، مطابق آنچه در مسأله 1402 توضيح المسائل گفته ايم عمل كند.

ترک روزه براي امتحانات درسي
11- در ماه مبارك رمضان امتحان داشتم و چون درسها را تا آن زمان مطالعه نكرده بودم، دچار اين اضطراب شدم كه شايد با گرفتن روزه نتوانم در امتحان موفّق شوم؛ البتّه قبل از شروع ماه مبارك، سه روز از روزه هاى قضايم را گرفتم، ولى در آن روزها به هيچ عنوانى درس نخواندم و با اين كه هيكل درشتى داشتم ضعف مى كردم (از نظر بدنى عذرى ندارم) به همين جهت روزه نگرفتم؛ البتّه با تمام شدن امتحانات، باقيمانده ماه مبارك را روزه گرفتم، حكم روزه هايى كه نگرفتم چيست؟
ترك عمدى روزه در ماه مبارك رمضان كفّاره دارد، و گناه بزرگى است؛ ولى اگر شما يقين داشته ايد كه در آن شرايط روزه بر شما واجب نيست، كفّاره ندارد.

روزه براي مادراني که فرزند شير خوار دارند
12- آيا بر مادرى كه بچّه شير مى دهد، روزه واجب است؟
زنانى كه بچّه شير مى دهند خواه مادر بچّه باشند يا دايه، اگر روزه گرفتن باعث كمى شير آنها و ناراحتى بچّه مى شود روزه بر آنها واجب نيست، ولى براى هر روز كفّاره (يك مدّ طعام) واجب است، بعداً نيز بايد روزه را قضا كنند؛ امّا اگر روزه براى خودشان ضرر داشته باشد كفّاره لازم نيست، ولى بعداً روزه هاى را كه نگرفته اند قضا نمايند.

مواردى كه فقط كفاره واجب است

فراموش کردن قضاي روزه تا رمضان سال بعد
13- اگر انسان فراموش كند كه روزه قضا دارد و آن را انجام ندهد و چند روز مانده به ماه مبارك يادش بيايد، ولى نتواند قضا را بجا آورد، حكم او چيست؟
آنچه از قضاى روزه مانده، بعد از ماه رمضان بجا مى آورد و احتياط آن است كه براى هر يك روز روزه يك مدّ طعام (يعنى معادل 750 گرم گندم) به فقير بدهد.

افطار کردن روزه قضا
14- شخصى سه روز روزه بدهكار مى باشد و سه روز هم به ماه رمضان مانده است، اگر پيش از ظهر افطار كند، آيا كفّاره دارد؟ و اگر تا سال ديگر تأخير بيندازد، چه حكمى دارد؟
اگر قبل از ظهر افطار كرده، كفّاره تأخير دارد؛ يعنى براى هر يك روز يك مدّ طعام بايد بدهد و از گناه خود استغفار كند و قضاى آن را بعداً بجا آورد و اگر بعد از ظهر بوده علاوه بر آنچه گفته شد بايد كفّاره افطار روزه قضا را هم بدهد.

روزه براي بيماراني که خونريزي معده دارند
15- زنى هستم 63 ساله كه شش بچّه به دنيا آورده ام، در دوران حاملگى و شيرخوارگى بچّه هايم (حدود 12 سال) نتوانسته ام روزه بگيرم، پس از آن نيز تا كنون هر وقت خواستم روزه بگيرم دچار خونريزى معده شده ام و با توصيه پزشكان روزه نگرفته ام، حال تكليف روزه هاى بنده چيست؟
در حال حاضر شما مكلّف به روزه نيستيد و احتياط آن است كه اگر قدرت داريد براى هر روز به اندازه يك مدّ طعام (750 گرم گندم) به شخص مستحق بدهيد، همچنين براى ايّام گذشته كه روزه نگرفته ايد و تا سال بعد هم توانايى بر روزه نداشته ايد.

عدم توانايي تازه مکلفين براي روزه گرفتن
16- دخترى به سنّ بلوغ رسيده است؛ ولى به واسطه ضعف جسمى توان روزه گرفتن در ماه مبارك رمضان را ندارد و بعد از ماه رمضان هم تا سال بعد نمى تواند قضا كند، حكمش چيست؟
بايد كفّاره مدّ طعام را بدهد؛ يعنى براى هر روز معادل 750 گرم گندم و مانند آن به فقير بدهد. و قضاى اين روزه ها بر او واجب نيست.

روزه براي بيماراني که مجبور به خوردن مايعات هستند
17- بعضى از برادران قطع نخاعى، به دستور پزشك بايد هر چند ساعت مقدارى مايعات بنوشند، وظيفه آنان براى روزه چيست؟
روزه از آنها ساقط است و بجاى آن، در صورتى كه قدرت مالى داشته باشند، براى هر روز يك مدّ طعام كفّاره مى دهند.

روزه براي معتادين
18- فردى معتاد به ترياك است و نمى تواند ترك نمايد، به همين علّت، نه به صورت ادا و نه به صورت قضا، توان روزه گرفتن را ندارد، آيا اين فرد حكم مريض را دارد؟ يا اين كه بايد كفّاره بدهد؟
بايد احتياطاً روزه بگيرد هر چند از آن دود به مقدار ضرورت استفاده كند و بعد هم براى هر روز يك فقير را هم سير نمايد.

مواردى كه فقط قضا واجب است

حکم مسافري که قبل از ظهر به وطن برسد
19- اگر شخصي در ماه رمضان صبح به مسافرت رفته روزه اش رابخورد ولي قبل از ظهر به وطن باز گردد تكليفش چيست؟
روزه آن روز قضا شده و پس از ماه مبارك قضايش را انجام مي دهد.

قضاي روزه هايي که شخص احتمال ضرر را مي داده
20- اينجانب مدت 5-6 سال بود كه طبق آزمايشات متعدد داراي بيماري "هپاتيت ب" بودم و در آن زمان دكتر از گرفتن روزه مرا منع مي كرد ولي 2 سال پيش دكتري به من گفت كه اين بيماري نيست كه من دارا هستم بلكه نوعي پاتن بيماري است و من مشكلي ندارم و من هم از همان زمان روزه هايم را گرفته ام ... حال آيا قضاي روزه هاي آن 5-6 سالي كه احتمال بيماري ميرفت بر من واجب است يا خير؟
احتياط واجب آن است كه روزه ها را قضا كند.

کسي که سال اول تکليف روزه نگرفته
21- وظيفه خانمى كه سال اوّل تكليف روزه اش را خورده است چيست؟ و اگر بايد قضا كند چگونه قضا نمايد؟
كفّاره ندارد خواه جاهل مقصر بوده يا قاصر ولى اگر عمداً و عالماً روزه نگرفته كفّاره دارد و در تمام صور مسأله، قضا لازم است.

تزريق خون به روزه دار
22- آيا تزريق خون به بدن موجب ابطال روزه مى شود؟
احتياط اتمام آن روزه و قضاى آن است.

روزه براي مادراني که فرزند شيرخوار دارند
23- آيا بر مادرى كه بچّه شير مى دهد، روزه واجب است؟
زنانى كه بچّه شير مى دهند خواه مادر بچّه باشند يا دايه، اگر روزه گرفتن باعث كمى شير آنها و ناراحتى بچّه مى شود روزه بر آنها واجب نيست، ولى براى هر روز كفّاره (يك مدّ طعام) واجب است، بعداً نيز بايد روزه را قضا كنند؛ امّا اگر روزه براى خودشان ضرر داشته باشد كفّاره لازم نيست، ولى بعداً روزه هاى را كه نگرفته اند قضا نمايند.

کسي که نمي دانسته آميزش با همسر روزه را باطل مي کند
24- شخصى به خيال اين كه در روز ماه مبارك رمضان، آميزش با زوجه نه حرام است و نه روزه را باطل مى كند، مرتكب آن شده است، آيا كفّاره هم دارد؟
فقط قضا دارد.

مواردى كه قضا لازم نيست

کسي که 28 روز از ماه رمضان را درک کرده
25- كسى كه فقط 28 روز از ماه رمضان را درك بكند چون كه در اوّل ماه مبارك در ايران است و آخر ماه مبارك در يك كشور عربى است كه ماه شوّال يك روز زودتر ديده مى شود و لهذا 28 روز را درك كرده است آيا قضاى يك روز بر او واجب است يا هيچ قضا لازم نيست؟
قضاى يك روز بر او واجب نيست ولى احتياط مستحب است.

روزه براي بيماراني که خونريزي معده دارند
26- زنى هستم 63 ساله كه شش بچّه به دنيا آورده ام، در دوران حاملگى و شيرخوارگى بچّه هايم (حدود 12 سال) نتوانسته ام روزه بگيرم، پس از آن نيز تا كنون هر وقت خواستم روزه بگيرم دچار خونريزى معده شده ام و با توصيه پزشكان روزه نگرفته ام، حال تكليف روزه هاى بنده چيست؟
در حال حاضر شما مكلّف به روزه نيستيد و احتياط آن است كه اگر قدرت داريد براى هر روز به اندازه يك مدّ طعام (750 گرم گندم) به شخص مستحق بدهيد، همچنين براى ايّام گذشته كه روزه نگرفته ايد و تا سال بعد هم توانايى بر روزه نداشته ايد.

عدم توانايي تازه مکلفين براي روزه گرفتن
27- دخترى به سنّ بلوغ رسيده است؛ ولى به واسطه ضعف جسمى توان روزه گرفتن در ماه مبارك رمضان را ندارد و بعد از ماه رمضان هم تا سال بعد نمى تواند قضا كند، حكمش چيست؟
بايد كفّاره مدّ طعام را بدهد؛ يعنى براى هر روز معادل 750 گرم گندم و مانند آن به فقير بدهد. و قضاى اين روزه ها بر او واجب نيست.

روزه براي بيماراني که مجبور به خوردن مايعات هستند
28- بعضى از برادران قطع نخاعى، به دستور پزشك بايد هر چند ساعت مقدارى مايعات بنوشند، وظيفه آنان براى روزه چيست؟
روزه از آنها ساقط است و بجاى آن، در صورتى كه قدرت مالى داشته باشند، براى هر روز يك مدّ طعام كفّاره مى دهند.

كفاره روزه

کفاره روزه بانواني که شير مي دهند
29- كفاره زني كه دراثر بچه شير دادن دوسال روزه نگرفته است چقدر براي هر روزه است ؟
براي هر روز يك فقير را سير كند و چنانچه براي هر روز مبلغ 300 تومان به كسي بدهد كه با آن نان تهيه كند اشكالي ندارد. (سال 1386)

پرداخت کفاره روزه با گوشت
30- آيا در مدّ طعام، كه به عنوان كفّاره روزه پرداخته مى شود، گوشت هم كفايت مى كند؟
به تنهايى اشكال دارد.

مصرف کفاره روزه براي فقراء
31- آيا جايز است به وسيله كفّاره روزه، به فقرا اطعام داده شود؟ اين حكم شامل مساكين نيز مى شود؟
كفّاره روزه را به فقرا و مساكين هر دو مى توان داد.

پرداخت کفاره روزه به اهل سنت
32- آيا مي توانيم كفاره روزه غيره عمد را به اهل سنت بدهيم ؟
احتياط آن است كه به فقراء شيعه بدهد.

عدم کفايت گوشت به عنوان کفاره
33- آيا در مدّ طعام، كه به عنوان كفّاره روزه پرداخته مى شود، گوشت هم كفايت مى كند؟
به تنهائى اشكال دارد.

وظيفه کسي که سالها نماز و روزه اش ترک شده است
34- حضرت آيت اله العظمي مکارم شيرازي دامت افاضاته
1- يکي از آشنايان ما حدود 30 سال نماز و روزه او ترک شده است و اخيراً متنبه شده و در صدد تدارک گذشته ميباشد و مدت 3 سال است که نماز و روزه را مرتبا انجام ميدهد. از حضرتعالي خواهشمند است ساده ترين روش را براي جبران مافات مخصوصا کفاره روزه هاي فوت شده بيان فرماييد.
2- در حال حاضر (سال 1368) معادل ريالي کفاره اطعام شصت مسکين براي هر روز چقدر ميباشد.
3- آيا با توجه به ندامت از گذشته و مشکلات اداي کفاره براي اين سالهاي طولاني حضرتعالي تخفيفي در کفارات صلاح ميدانيد با تشکر فراوان و التماس دعا
1- نماز ها و روزه ها را تدريجاً قضا كند و نسبت به كفاره روزه ها مطابق مسألهء 1401 و 1402 توضيح المسائل ما عمل كند؛ و هر چه توانائي ندارد از او ساقط است.
2- براي هر نفر 300 تومان در نظر بگيرد. و فقط صرف خريد نان شود.
3- از جواب سؤال 1 معلوم مي شود.

مصرف کفاره
35- آيا با اجازه فقها (دام بقائهم) و يا مأذونين از طرف آنها مى توان كفّارات غيرعمدى روزه را در حوايج عمومى فقرا (غير از اطعام) صرف نمود؟
مصرف آن فقط اطعام است.

ملاک قيمت کفاره
36- قيمت كفاره روزه ماه رمضان كه به عذرشرعى مثل مرض و غير آن افطار شده است چقدر است؟ و آيا معيار قيمت شهرى است كه در آن زندگى مى كنيم يا معيار 750 گرم گندم يا خرما يا نان است بدون در نظر گرفتن شهرى كه در آن هستيم؟
ملاك قيمت شهرى است كه كفّاره در آن پرداخت مى شود و مقدار آن 750 گرم است ولى قيمت آن را مى توانيد به شخص مستحق بدهيد بشرط اين كه اطمينان داشته باشيد مصرف نان مى كند.

مصرف کفاره براي ازدواج
37- آيا مى توانم كفّاره قضاى روزه ماه رمضان را به برادرم كه قصد ازدواج دارد و براى اين امر به آن نيازمند است بپردازم؟
احتياط آن است كه فقط مصرف نان شود.

پرداخت کفاره به واجب النفقه
38- دادن كفّاره به واجب النّفقه جايز است؟
احتياط آن است كه كفّاره را مطلقاً به واجب النّفقه ندهد.

کسي که قدرت بر انجام کفاره جمع ندارد
39- اگر كسى در ماه مبارك رمضان سه روز از روزه هاى خود را عمداً با كار حرامى باطل كرده، و اكنون سخت پشيمان باشد، و نتواند براى هر روز 60 روز روزه بگيرد، يا يك بنده آزاد كند، آيا مى تواند فقط به 60 نفر فقير غذا دهد؟
مطابق، مسأله 1402 رساله توضيح المسائل ما عمل كند.

روزه احكام روزه قضا

قضاي روزه رمضان در سفر
40- گرفتن قضاء روزه ماه رمضان با نذر در سفر چطور است؟
جايز نيست.

عدم صحت نذر براي کسي که روزه قضا دارد
41- آيا كسى كه قضاى روزه ماه رمضان بدهكار است، مى تواند نذر كند و روزه بجا آورد؟ كسى كه قضاى روزه هاى ماه رمضانش را بجا آورده باشد، ولى كفّاره روزه ماه رمضان بدهكار است چطور؟
نذر در تمام اين موارد اشكال دارد.

روزه مستحبي براي کسي که احتمالاً روزه قضا دارد
42- آيا شخصى كه احتمال مى دهد روزه قضا دارد مى تواند روزه مستحبى بگيرد و اگر براى روزه مستحبى مانند اعتكاف نذر كند چطور؟
اشكالى ندارد.

شک در تعداد روزه هاي قضا
43- بنده الآن حدود 22 سال دارم و تقريبا از 4 سال پيش تمامى روزه هايم را گرفته ام ولى قبل از آن چند روزى از روزه هايم را به دلايلى نگرفته ام و نمى دانم كه تعداد آن روزها چقدر بوده است وظيفه من چيست؟
همان مقدار كه يقين داريد روزه نگرفته ايد قضا كنيد و اگر روزه نگرفتن عمدى بوده كفّاره نيز واجب است مگر اين كه جاهل به مسائل روزه بوده ايد.

کسي که روزه هاي زيادي را افطار کرده
34- تكليف شخصى كه روزه هاى زيادى را افطار كرده است چيست؟
تا آن جا كه بتواند روزه هاى گذشته را قضا كند و نسبت به كفّاره آنها مطابق مسأله 1401 و 1402 توضيح المسائل ما عمل كند و هر چه توانايى ندارد از او ساقط است.

کسي که سال اول تکليف روزه نگرفته
35- وظيفه خانمى كه سال اوّل تكليف روزه اش را خورده است چيست؟ و اگر بايد قضا كند چگونه قضا نمايد؟
كفّاره ندارد خواه جاهل مقصر بوده يا قاصر ولى اگر عمداً و عالماً روزه نگرفته كفّاره دارد و در تمام صور مسأله، قضا لازم است.


*****

روزه مسافر
روزه دانشجو
1- بنام خدا اينجانب دانشجو هستم و ساکن تهران ميباشم محل دانشگاه من شهر مسجد سليمان ولي خوابگاه من در اهواز است که مسافت آن تا مسجد سليمان بيش از 100کيلومتر است.دو سوال دارم 1) وضعيت نماز و روزه ام چگونه است 2) اگر سفري به اهواز ويا مسجد سليمان بروم که مربوط به دانشگاه نمي شود(مثلا براي تفريح) وضعيت نماز و روزه ام چگونه است؟
در صورتي كه حداقل هفته اي سه روز به اهواز رفت و آمد داشته باشيد، و اين كار براي مدتي ادامه داشته باشد (مثلاً يك ترم) كثير السفر هستيد و نماز و روزه شما در اهواز و بين راه تمام است ولي در سفرهاي غير درسي شكسته است و اگر براي مدت طولاني (مثلاً يك سال) هفته اي حداقل سه روز در اهواز سكونت داشته باشيد آنجا حكم وطن شما خواهد بود و نمازتان حتي در سفرهاي غير درسي به اهواز تمام است اما در بين راه شكسته است.

سفر هوايي در آسمان شهر
2- خلباني که به دليل وظيفه اش مجبور است بيش از هشت فرسخ شرعي در آسمان محدوده شهر(يعني مسافرت عمودي در فضا) گشت زني کند- به فرض اينکه شغل هميشگي او نيست- حکم روزه اش چه مي شود؟
گشت زني در آسمان شهر سفر محسوب نمي شود.

بلاد کبيره و حد ترخص آن
3- تهران بلاد کبيره است يا نه و در مورد شهري که بلاد کبيره است تکليف چيست؟ وحد ترخص در تهران کجاست؟
حكم بلاد كبيره و غير كبيره يكسان است و محلات مختلف تهران جزو تهران محسوب مي شود حد ترخص در هر شهري آن است كه از آخرين خانه هاي شهر به قدري دور شوند كه صداي اذان شهر را نشنوند.


*****

وقت افطار
افطار به وقت اهل تسنن
1- شخصى به هنگام افطار، همراه دوست سنّى خود مى باشد، آيا مى تواند طبق وقت آنها افطار بكند؟ يا بايد به وقت خودش افطار نمايد؟
اگر محذورى ندارد، منتظر وقت افطار خودش باشد.

افطار در حج عمره به وقت محلي
2- با توجّه به اين كه در مراسم حجّ عمره، در ماه مبارك رمضان، در مسجدالحرام و مسجدالنّبى(صلى الله عليه وآله) قبل از اذان مغرب، سفره افطار گسترده شده و به محض شروع اذان مغرب (كه با اذان مغرب واقعى به نظر اكثر علماى اماميّه يك ربع فاصله دارد) همه شروع به افطار نموده و از ديگران نيز دعوت به افطار مى نمايند، و در صورت عدم افطار موجب انگشت نما شدن و بعضاً وهن شيعه مى شود و تقيّه مداراتى در اينجا ضرورى تر از شركت در نماز مغرب به نظر مى رسد، آيا اجازه مى فرمائيد كه شيعيان در هتل ها بمانند و هنگام مغرب در ماه مبارك در مساجد حاضر نشوند؟ يا اين كه حضور يافته و تقيّةً افطار نمايند؟
بهتر است براى نماز مغرب در مسجد حضور يابند و اگر به آنها اصرار بر افطار شود، مى توانند افطار كنند و روزه آنها صحيح است.

افطار کردن با وقت اهل تسنن
3- با توجّه به اين كه در مراسم حجّ عمره، در ماه مبارك رمضان، در مسجدالحرام و مسجدالنّبى(صلى الله عليه وآله) قبل از اذان مغرب، سفره افطار گسترده شده و به محض شروع اذان مغرب (كه با اذان مغرب واقعى به نظر اكثر علماى اماميّه يك ربع فاصله دارد) همه شروع به افطار نموده و از ديگران نيز دعوت به افطار مى نمايند، و در صورت عدم افطار موجب انگشت نما شدن و بعضاً وهن شيعه مى شود و تقيّه مداراتى در اين جا ضرورى تر از شركت در نماز مغرب به نظر مى رسد، آيا اجازه مى فرماييد كه شيعيان در هتل ها بمانند و هنگام مغرب در ماه مبارك در مساجد حاضر نشوند؟ يا اين كه حضور يافته و تقيّةً افطار نمايند؟
بهتر است براى نماز مغرب در مسجد حضور يابند و اگر به آنها اصرار بر افطار شود، مى توانند افطار كنند و روزه آنها صحيح است.


*****

زكات فطره
پرداخت ديون کسي که فوت شده از زکات اموالش
1- اگر كسي كه نميتواند قرض خود را ادا كند در صورتيكه ورثه اش تمكن داشته باشند آيا باز هم مي توان زكات را به وراثش داد تا قرض مرده را بدهد ؟
در صورتي كه مالي از خود به ارث گذاشته باشد بايد دين او را از اموالش داد و اگر مالي نداشته باشد دين او را مي توان از زكات پرداخت كرد.

احكام زكات فطره

حکم فطريه کسي که شب عيد فطر مهمان ديگري باشد
2- اگر كسى تنها در افطار شب عيد فطر ميهمان ديگرى باشد فطريه او به عهده خودش است يا صاحب خانه؟
فطريه اش بر عهده خودش مى باشد.

فطريه کسي که شب عيد فطر مهمان ديگري است
3- اگر كسي در شب عيد فطر مهمان داشته باشد آيا زكات فطره آنها بر عهده ميزبان است ؟
در صورتي كه فقط همان شب را ميهمان اوست زكات فطره اش بر عهده صاحبخانه نيست.

کسي که شب عيد فطر بي هوش باشد
4- اگر شخصى هنگام غروب شب عيدفطر بيهوش باشد آيا زكات فطره از او ساقط است؟
بيهوش بودن باعث سقوط زكات فطره نمى شود.

سربازي که نان خور دولت است
5- زكات فطره سربازى كه نانخور دولت است بر عهده چه كسى است؟
بر دولت واجب نيست و اگر فقير است بر خود او نيز واجب نيست، امّا اگر غنى باشد احتياط آن است كه خودش زكات را بپردازد.

مصرف زكات فطره

پرداخت زکات براي فقيري که زکات جمع آوري مي کند
6- اگر كسيكه زكات را جمع آوري ميكند فقير يا مسكين باشد ميتوان دو زكات يكي به خاطر اينكه زكات جمع مي كند يكي به خاطر اينكه فقير است به او داد ؟
اشكالي ندارد ولي بيش از حد نيازش نباشد.

پرداخت زکات براي مادري که فرزندان سيد صغير دارد
7- آيا مي توان به زني كه غير سيد و فقير است ونفقه فرزندان نا بالغ وسيدش را بر عهده دارد زكا ت غير سيد داد تا براي فرزندانش خرج كند ؟
مانعي ندارد.

مصرف زکات فطره براي آزادي زندانيان
8- صرف زكات فطره در راه آزادى افراد فقيرى كه بر اثر اشتباهاتى در زندان به سر مى برند، چه حكمى دارد؟
اشكالى ندارد.

مصرف زکات فطره در مسائل فرهنگي و ديني
9- لطفاً به سؤالات زير پيرامون مصرف زكات فطره پاسخ فرماييد:
الف) آيا زكات فطره را مى توان در ساخت يا تعمير غسّالخانه، مساجد، مدارس و حسينيّه ها مصرف نمود؟
ب) آيا محلّه هاى فقيرنشين مى توانند در جشنهاى انقلاب، همانند 22 بهمن، زكات فطره مصرف نمايند؟
ج) محلّى كه اكثريّت اهالى آن توانايى مالى ندارند، آيا مى توانند براى دست مزد كسى كه زباله آنها را جمع آورى مى كند، از پول زكات فطره استفاده كنند؟
د) در روستايى كه اكثريّتشان فقيرند، جلساتى از طرف دولت برگزار مى شود، يا مأمورين دولت به آن جا اعزام مى شوند، (مثل مأمورين صندوقهاى اخذ رأى) آيا مى توان براى غذاى آنها از زكات فطره هزينه كرد؟
هـ) اهالى روستايى فقير هستند. آيا مى توان از زكات فطره در كارهاى عام المنفعه چنين روستايى مصرف نمود؟
مصرف زكات فطره، بنابر احتياط واجب، فقط فقرا و مستمندان هستند؛ ولى از زكات مال مى توان در كارهاى دينى و فرهنگ دينى استفاده كرد.

مصرف زکات فطره براي درمان بيماران فقير
10- مصرف زكات فطره براى درمان بيمارهاى بى بضاعت چه حكمى دارد؟
اشكالى ندارد.

استفاده از فطريه در آموزشگاههاي دولتي
11- استفاده از فطريّه جهت مصارف آموزشگاههاى دولتى (با توجّه به مشكلات و كمبودهاى مالى مدارس، و در صورت تمايل اولياى دانش آموزان) چه حكمى دارد؟
احتياط واجب اين است كه فطريّه را فقط صرف نيازهاى فقرا كنند.

پرداختن زکات فطره به پدر و مادر يا فرزند فقير
12- آيا زكات فطره را مى توان به پدر و مادر، يا فرزند نيازمند خود داد؟
جايز نيست.

پرداختن زکات فطره به اقوام فقير
13- آيا زكات فطره را مى توان به برادر و خواهر فقير، يا ساير اقوام نيازمند داد؟
اشكالى ندارد.

پرداختن زکات فطره به سادات
14- آيا زكات فطره را مى توان به سادات محترم داد؟
تنها زكات فطره سادات را به سادات نيازمند مى توان داد.

پرداختن زکات فطره به نوه
15- در صورتى كه نوه انسان نيازمند باشد، آيا مى توانيم فطريّه خود را به وى بدهيم؟
دادن فطريه به نوه (چه دخترى و چه پسرى) اشكال دارد.

پرداخت زکات فطره به زني که فرزندان سيد دارد
16- اگر مرد خانواده اى كه سيّد بوده فوت كرده باشد، و اكنون خانمش كه غير سيّده است سرپرست خانواده باشد. آيا مى تواند فطريّه غير سادات را بگيرد، و صرف فرزندان نيازمندش كه از سادات هستند نمايد؟
مى تواند خودش آن را تملّك كند، و بعد براى آنها صرف نمايد.

شخصي که زکات فطره را در غير نيازمندان مصرف کرده
17- وظيفه شخصى كه سالهاى متمادى زكاة فطره را جمع نموده، و صرف غير نيازمندان كرده چيست؟
بايد تمام آنها را اعاده كند.

مسائل متفرقه زكات فطره

زکات فطره جنين
18- اينجانب ميخواستم بدانم آيا بچه در شكم مادر كه روح پيدا كرده است شامل فطريه ميشود يا خير وآيا چيزي بايد براي فطريه ماه رمضان او كنار گذاشت يا خير ؟
فطريه بر جنين درون شكم مادر واجب نمي شود.

رابطه ماليات و زکات
19- آيا پرداخت ماليات در نظام جمهورى اسلامى از وجوه شرعيّه كفايت مى كند؟
ماليات مانند ساير هزينه هاى كسب و كار است و جاى وجوه شرعيّه را نمى گيرد.

عيار نانخور محسوب شدن ميهمان
20- حداقلّ مدّت زمانى كه بايد شخصى ميهمان صاحبخانه باشد تا نانخور او محسوب شود، چند شبانه روز است؟
چهار پنج روز كافى است.

فطريه مهماني که فقط شب عيد را منزل خود افطار کرده
21- اينجانب پنج شب قبل از شب عيد ميهمان شخصى بودم. شب عيد را در منزل خود افطار كردم، و چند شب بعد از عيد را هم ميهمان آن شخص شدم. فطريّه ام بر عهده كيست؟
بر عهده خود شماست؛ ولى احتياط آن است كه از ميزبان خود براى پرداخت اين فطريّه نيز اجازه بگيريد.

اختلاف مرجع تقليد ميزبان و ميهمان در فطريه
22- هرگاه ميزبان مقلّد حضرتعالى باشد، كه فطريّه كسى كه فقط شب عيد را ميهمان اوست بر عهده ميزبان نمى داند، و ميهمان مقلّد مرجعى باشد كه فطريّه چنان شخصى را بر عهده ميزبان مى داند، تكليف فطريّه ميهمان چيست؟
در فرض سؤال بر عهده هيچ كدام نيست.

زکات فطره کارمندان دولت
23- زكات فطره كارمندان دولت، چه در بخش عمومى و چه در بخش خصوصى، بر عهده كيست؟
بر عهده خود آنهاست.

زکات فطره روحانيون مبلغ
24- زكات فطره روحانيّون در ماه مبارك رمضان، كه جهت تبليغ به شهرها و بخش ها و روستاها سفر مى كنند، و غالباً در منزل يكى از اهالى محل سكونت دارند، و لكن هر شب براى افطارى به منزل اشخاص دعوت مى شوند، بر عهده كيست؟
زكات فطره آنها بر هيچ كس واجب نيست؛ مگر اين كه چند روزى از ايّام آخر ماه رمضان در يك جا باشند، ولى اگر سحرها مرتّباً يك جا باشند، بر عهده صاحب آن منزل است.

زکات فطره دانشجوياني که در دانشگاه تغذيه مي شوند
25- زكات فطره دانشجويان داخل و خارج كشور، كه در دانشگاهها تغذيه مى شوند، بر عهده خودشان است، يا دانشگاه؟
با توجّه به اين كه دانشجويان محترم معمولا غذا خريدارى مى كنند، هر چند با قيمت نازل باشد، زكات فطره بر خودشان است، يا بر كسى كه خرجى آنها را مى دهد.

زکات فطره کارگران
26- آيا زكات فطره كارگرانى كه در كارخانجات، يا مؤسّسات كار مى كنند، برعهده خودشان مى باشد، يا آن مؤسّسه و كارخانه؟
با توجّه به اين كه تغذيه در اين گونه موارد جزئى از حقوق آنها محسوب مى شود، زكات فطره برخود آنهاست.

جمع آوري فطريه توسط مسئولين مدارس
27- آيا براى مسؤولين مدارس جايز است فطريّه كسانى را كه مايل هستند جمع آورى نموده، و به خانواده هاى دانش آموزانى كه شرعاً مستحقّ هستند، برسانند؟
آرى جايز است.

منبع : استفتائات حضرت آيت الله مكارم شيرازي